W wyniku „potopu” szwedzkiego i wobec wojny północnej Zamek został zrabowany i zdewastowany, na szczęście odrestaurowano go na przełomie XVII i XVIII stulecia. Jak wskazuje nazwa wielicki Zamek był siedzibą żupnika, czyli zarządcy krakowskich żup solnych, które tworzą kopalnie soli w Wieliczce i w Bochni. Nie była to więc rezydencja monarchy, lecz władz administracyjno-gospodarczych. Na terenie Zamku Żupnego można podziwiać najstarszy w Wieliczce szyb poszukiwawczy sięgający połowy XIII w., mury obronne z XIII w., basztę z XIV stulecia, czy piętnastowieczne mury kuchni.
(Muzeum Żup Krakowskich)
Obecnie w Zamku mieści się
Muzeum Żup Krakowskich, zaliczające się do głównych muzeów górniczych w Europie. Posiada ono ok. 19 tysięcy górniczych zabytków. Muzeum powstało w roku 1951 z inicjatywy zasłużonego dla Wieliczki prof. Alfonsa Długosza. Muzeum Żup Krakowskich ma 2 poziomy zwiedzania: podziemny (łączy się z kopalnią) na głębokości 135 m pod ziemią (największe podziemne muzeum świata liczące 7481 m2 powierzchni!) oraz na powierzchni. Pod ziemią zwiedza się: zespół komór Russegger, zespół komór Maria Teresa, komorę Miejską, komorę Modena, Komorę Kraj, Komorę Saurau oraz Komorę Szerzyzna. Dzięki przekazaniu przez Kopalnię odnalezionych zabytków Muzeum Żup Krakowskich w Wieliczce posiada jedyną na świecie kolekcję dawnych drewnianych machin wyciągowych, a także przodków maszyn parowych oraz elektrycznych. Ponadto wzbogaciło się ono o cenne archiwum i bibliotekę kopalnianą oraz o zabytkowe mapy górnicze. Na wystawach organizowanych przez Muzeum Żup Krakowskich można zobaczyć m.in. średniowieczne zabytki. Znajdziemy tu np. ekspozycję poświęconą historii naszego Solnego Miasta od okresu prehistorycznego do czasów obecnych (ekspozycja archeologiczna- od środkowej epoki kamienia do średniowiecza i ekspozycja historyczna- czasy późniejsze), czy też jedyną w Polsce kolekcję solniczek, liczącą ok. 400 sztuk.
(Muzeum Żup Krakowskich - Sala Gotycka)
Muzeum Żup Krakowskich prowadzi także działalność edukacyjną (prelekcje, warsztaty, pokazy, konkursy) i publikacyjną (np. przewodniki, słowniki, etc., „Gazeta Muzealna” dołączana jest do „Panoramy Powiatu Wielickiego”), ponadto na zamku odbywają się liczne imprezy kulturalne i muzyczne, warto wspomnieć tu: Summer Music Festival, czy też „Popołudnie ze Straussem”.
W czerwcu 2013 roku na 37. sesji Komitetu Światowego Dziedzictwa UNESCO, która odbyła się w Phnom Penh w Kambodży, zapadła decyzja w sprawie wpisu Zamku Żupnego na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO .
