20 elementów bezpieczeństwa w kopalni

– W kopalni ogromną uwagę przywiązujemy zarówno do bezpieczeństwa pracowników własnych, jak i tych z firm obcych, bezpieczeństwa turystów, kuracjuszy, uczestników wydarzeń, a także mieszkańców znajdującego się nad kopalnią miasta. Misja tworzy osobowość firmy, bezpieczeństwo nadaje charakter tej osobowości i ukierunkowuje przedsiębiorstwo na odpowiednie działania – mówi Zbigniew Zarębski Prezes Zarządu Kopalni Soli „Wieliczka” S.A.

W wielickich podziemiach słowo bezpieczeństwo jest odmieniane przez wszystkie przypadki. – Każde górnicze działanie – od etapu koncepcji i projektowania po wykonawstwo oraz procesy nadzoru, kontroli, badań – podporządkowane jest bezpieczeństwu i z niego wynika. Tak jak nie ma życia bez wody, tak nie ma kopalni bez odpowiednich procedur chroniących ludzi i bezcenny zabytek – wyjaśnia Jarosław Malik Członek Zarządu ds. Technicznych Kopalni Soli „Wieliczka” S.A. – Bezpieczeństwo to odpowiedzialność za ludzi, zabytek, miasto – dodaje.

BEZPIECZEŃSTWO, CZYLI:

1. PRZESTRZEGANIE PRZEPISÓW PRAWNYCH, GÓRNICZYCH, PROCEDUR BEZPIECZEŃSTWA i ochrony pracy, udoskonalanie procedur i niwelowanie potencjalnych zagrożeń, działania zgodne z „Dokumentem Bezpieczeństwa” i Systemem Zarządzania Bezpieczeństwem i Higieną Pracy (system funkcjonuje w działalności turystycznej).

2. OCHRONA I ZABEZPIECZANIE WYTYPO¬WANYCH DO ZACHOWANIA WYROBISK, a w szczególności ponad 200 o charakterze najbardziej cennym przyrodniczo i kulturowo, a także Grot Kryształowych i 40 stanowisk przyrody nieożywionej.

3. WYPEŁNIENIE PIASKIEM W PROCESIE PODSADZANIA JESZCZE PONAD 2 mln m³ PU-STEK POEKSPLOATACYJNYCH. Z 3,5 mln m³ pustych przestrzeni obecnie (a 9 mln m³ powstałych przez siedem stuleci) zostać ma docelowo 1,5 mln m³ pustek.

4. MINIMALIZACJA ZAGROŻEŃ NATURALNYCH (zawałowego, wodnego, gazowego) i ochrona powierzchni przed deformacjami, które mogą powstawać w wyniku oddziaływania pustek poeksploatacyjnych. – Zaprzestanie eksploatacji praktycznie wyeliminowało z Wieliczki ryzyko pojawienia się metanu w ilościach zagrażających bezpieczeństwu. Niemniej kopalnia wciąż pozostaje metanową. Stan zagrożenia metanowego monitorowany jest przez służbę wentylacyjną oraz pracowników i osoby dozoru ruchu. W trakcie siedmiowiekowej eksploatacji wielickie złoże odgazowało się, jednak nie można wykluczyć pojawienia się metanu podczas prac górniczych czy podsadzkowych. Stosowanie szeroko pojętej profilaktyki metanowej jest gwarantem bezpieczeństwa wykonywanych prac – precyzuje Marian Maj Kierownik Ruchu Zakładu Górniczego Kopalni Soli „Wieliczka” S.A.

5. OGRANICZANIE DOPŁYWU WÓD DO WY¬ROBISK POPRZEZ ZATŁACZANIE INIEKTÓW, UJMOWANIE I RECYKLING WYCIEKÓW (wykorzystanie ich do produkcji soli czy transportu piasku do podsadzanych wyrobisk). W kopalni jest obecnie 146 wycieków, w tym 3 o wydajności ponad 10l/min każdy, które stanowią 85% sumarycznych dopływów. – W latach 1992-2017 dzięki prowadzonym pracom dopływ wód zasolonych ograniczono blisko o połowę (do 130 tys. m³ rocznie). Prowadzimy też stały monitoring hydrogeologiczny zjawisk wodnych w kopalni i jej otoczeniu. Obserwacjom podlegają także zjawiska hydrogeologiczne w górniczych szybach i ich sąsiedztwie, tamy wodne, a także jeziora solankowe w turystyczno-uzdrowiskowych rejonach podziemi – tłumaczy Krzysztof Brudnik Główny Geolog Górniczy Kopalni Soli „Wieliczka” S.A.

6. MONITORING ZJAWISK W GÓROTWORZE. Górotwór cały czas pracuje, dąży do zaciśnięcia powstałych na przestrzeni stuleci pustek. Należy go nieustannie monitorować, a niekorzystne zjawiska starać się przewidywać i eliminować. – Badania deformacji powierzchni, górotworu oraz szybów prowadzone są od wielu lat. Posiadamy system kontroli rozwarstwień stropu, prowadzimy monitoring wycieków wodnych, odkształceń wyrobisk i osiadań powierzchni. Wykonujemy także badania grawimetryczne i skaning laserowy kluczowych komór. Wszystko to pozwala na dokładniejszą ocenę stanu górotworu i poszczególnych wyrobisk – wyjaśnia Paweł Ulmaniec Kierownik Działu Mierniczo-Geologicznego Kopalni Soli „Wieliczka” S.A. – W planowaniu działań pomagają mapy numeryczne – dodaje.

7. BADANIA I SYSTEMATYCZNA OCENA STA¬NU GÓROTWORU. – Do badań wykorzystujemy m.in. kamerę introskopową, która wprowadzana jest do otworów wiertniczych. Materiał z kamery pozwala zbadać litologię, strukturę i stopień zwięzłości skał – zdradza metody pracy Krzysztof Brudnik.

8. UTRZYMANIE W DOBRYM STANIE TECHNICZNYM INFRASTRUKTURY KOPALNI, w tym remonty i modernizacje szybów, maszyn i urządzeń zapewniających właściwe i bezpieczne funkcjonowanie przedsiębiorstwa, a także utrzymanie i zabezpieczanie wyrobisk komunikacyjnych. – W drugim kwartale roku w ramach modernizacji infrastruktury w szybie Daniłowicza wymieniono linę nośną oraz 4-poziomową klatkę wyciągową. Naczynie wyciągowe, które zdemontowano służyło turystom i pracownikom przez 12 lat – mówi Rafał Pasek Dyrektor ds. Energomechanicznych Kopalni Soli „Wieliczka” S.A.

9. SZKOLENIA Z ZAKRESU BHP organizowane w cyklach rocznych i w miarę bieżących potrzeb, zarówno załogi górniczej jak i kadry administracyjnej, przewodników, pracowników firm zewnętrznych. Pracownicy otrzymują Wiadomość Bezpieczeństwa (co tydzień omawiany jest inny temat), a zainstalowany na nadszybiu szybu św. Kingi licznik wskazuje, że w Kopalni Soli „Wieliczka” bez wypadku minęło już prawie 1000 dni.

10. ZAPEWNIENIE ODPOWIEDNIEJ WENTYLACJI I PRZEWIETRZANIA WYROBISK. Przy szybie Kościuszko działa zmodernizowana stacja wentylatorów głównych (2016) z zdalnym systemem sterowania, przy szybie Daniłowicza przed kilku laty wymieniono infrastrukturę klimatyzacyjną na urządzenia energooszczędne i o obniżonej emisji hałasu, zamontowano dodatkowe ekrany dźwiękoszczelne. Duża modernizacja czeka też stację wentylatorów przy szybie Wilson.

11. CYFROWY MODEL PRZEWIETRZANIA WYRO¬BISK PODZIEMNYCH VENTGRAPH. Rozpływ powietrza w strukturze kopalni projektowany jest w oparciu o pomiary wentylacyjne i obliczenia numeryczne dla punktów węzłowych sieci wentylacyjnej. – System narzędzi programu VentGraph umożliwia ponadto prognozowanie rozpływów powietrza w sieci wentylacyjnej w stanie ustalonym oraz w przypadku np. pożaru w wyrobiskach. Dzięki wykonywanym pomiarom prowadzimy analizy bezpieczeństwa złożonej sieci wentylacyjnej kopalni. Wyrobiska, które nie są przewietrzane opływowymi prądami powietrza przewietrzamy z wykorzystaniem wentylatorów lutniowych, na bieżąco modernizujemy bazę sprzętową. W ostatnim czasie zastosowaliśmy nowe, energooszczędne wentylatory lutniowe pobierające kilkukrotnie mniej energii elektrycznej. Dobór wentylatorów do przewietrzania „ślepych” wyrobisk odbywa się z wykorzystaniem narzędzi programu AGHWEN, co optymalizuje dobór urządzenia dla danego wyrobiska – wyjaśnia Krzysztof Morydz Kierownik Działu Wentylacji Kopalni Soli „Wieliczka” S.A.

12. PREWENCJA POŻAROWA. Używane do zabezpieczeń drewno przed opuszczeniem do wyrobisk podziemnych jest nasączane specjalnym preparatem, co sprawia że jest ono materiałem trudnozapalnym. Drewniane obudowy, nierzadko kilkusetletnie, są systematycznie impregnowane, a jego odporność na zapalenie maksymalizowana. W kopalni wdrożono Instrukcję Bezpieczeństwa Po-żarowego, wykonuje się pomiary instalacji, funkcjonuje służba przeciwpożarowa. – Minimalizacji zagrożenia pożarowego służy m.in. systematyczna modernizacja oraz rozbudowa instalacji elektrycznych – precyzuje Jerzy Sajak Kierownik Działu Inspektorów BHP i Ochrony Przeciwpożarowej Kopalni Soli „Wieliczka” S.A. W rejonach turystyczno-uzdrowiskowych funkcjonują instalacje oświetlenia podstawowego oraz ewakuacyjnego wyposażone w centra UPS. – W trosce o bezpieczeństwo energetyczne kopalni konsekwentnie wymieniamy urządzenia m.in. rozdzielnie średniego napięcia. Dzięki zastosowaniu w nich nowoczesnych rozwiązań możliwy jest nie tylko nadzór nad infrastrukturą z powierzchni, ale także kontrola zabezpieczeń i parametrów pracy. Pozwala to na bardzo wczesne wykrycie ewentualnych usterek, dając czas na zdiagnozowanie i usunięcie problemu – wyjaśnia Rafał Pasek, uzupełniając: – W tym roku modernizowana będzie rozdzielnia SN 3 kV „Kościuszko”, planujemy też wymianę dwóch pojazdowych stacji transformatorowych 3/0,5 kV, służących do zasilania urządzeń dołowych, a także zmodernizowane będą agregaty sprężarkowe, które zostaną wyposażone w układy samo gaszące.

13. PREWENCJA HAŁASU I WIBRACJI. – W ramach działań ograniczających możliwość wystąpienia przekroczeń norm hałasu w ostatnich latach zabudowano kabiny dźwiękoszczelne na stanowiskach obsługi pompowni głównej i pomocniczej, maszyny wyciągowej szybu Daniłowicza i szybu św. Kingi. W pompowni pomocniczej na poziomie VI wymieniono instalację do pompowania wód zanieczyszczonych na nowoczesny zespół pomp o obniżonej emisji hałasu. Ponadto kopalnia dostarcza pracownikom środki ochrony indywidualnej, a górnicy wykonujący prace wywołujące wibracje miejscowe wyposażeni są w ochronne rękawice antywibracyjne – wymienia Jerzy Sajak. Sukcesywnie wymieniany jest sprzęt na urządzenia nowszej generacji, tam gdzie to możliwe wprowadzana jest mechanizacja robót.

14. DRUŻYNA RATOWNICZA w kopalni ma już ponad 100-letnią tradycję. Systematycznie szkolona, na wypadek zagrożenia czuwa na terenie kopalni, jak również pełni dyżury w Okręgowej Stacji Ratownictwa Górniczego Jaworzno, w razie potrzeby gotowa do akcji ratowniczych w innych kopalniach. W ubiegłym roku Kopalniana Stacja Ratownictwa Górniczego wymieniła system łączności ratowniczej, od lutego jednostka użytkuje nowoczesny sprzęt ratowniczy, w tym 18 aparatów oddechowych.

15. POMOC PRZEDMEDYCZNA to ważny element systematycznych szkoleń. – W budynkach administracyjno-biurowych oraz w komorach funkcyjnych pod ziemią znajdują się apteczki, a w newralgicznych miejscach pod ziemią i na powierzchni usytuowane są punkty pierwszej pomocy, wyposażone dodatkowo w automatyczne defibrylatory AED. Od 2017 r. kopalnia posiada także specjalistycznego robota medycznego LUCAS. Umożliwia on nieprzerwany efektywny masaż serca chorego, również podczas transportu z podziemnych wyrobisk na powierzchnię – dodaje Jerzy Sajak.

16. SYSTEM ŁĄCZNOŚCI to ważny element sprawnego funkcjonowania zakładu górniczego. Podziemne zakłady górnicze wyposaża się w system ogólno-zakładowej łączności telefonicznej oraz system dyspozytorski, w skład których wchodzą system alarmowania i system kontroli stanu zagrożeń.

17. BEZPIECZEŃSTWO DANYCH. W całej kopalni infrastruktura światłowodowa to 15 kilometrów kabli. Trasa Turystyczna oraz Trasa Górnicza połączone są siecią 8 km światłowodów, która umożliwia szerokopasmową łączność z serwerami kopalni oraz internetem. – Obsługa ruchu turystycznego odbywa się z użyciem specjalistycznego autorskiego systemu informatycznego, a zmodernizowane serwerownie pozwalają zachować ciągłość pracy systemów w przypadku awarii. Kluczowe elementy infrastruktury wyposażono w rozbudowane systemy bezpieczeństwa (w tym automatyczny system gaszenia). Kluczowe węzły sieci IT są zdalnie monitorowane. Można również nimi zdalnie zarządzać – przekonuje Grzegorz Kawaler Kierownik Działu Informatyki Kopalni Soli „Wieliczka” S.A.

18. PREWENCJA ANTYTERRORYSTYCZNA. Z uwagi na pobyt pod ziemią tysięcy ludzi każdego dnia kopalnia musi być skoncentrowana również na tej kwestii. Posiada własną ochronę, w kluczowych miejscach działa monitoring. Przed dwoma laty podnosząc system bezpieczeństwa także wydzielono część administracyjno-techniczną kopalni, wprowadzono zabezpieczenia i system kontroli.

19. ZWIĘKSZENIE PRZEPUSTOWOŚCI TRASY TURYSTYCZNEJ oraz 20. INWESTYCJE związane z podnoszeniem poziomu bezpieczeństwa, logistyką ruchu ludzi i poprawą komfortu pobytu m.in. renowacja szybu Paderewski (część podziemna zakończona) oraz budowa Centrum Obsługi Turystów (obecnie na etapie finalizacji dokumentacji projektowej).